Κοινότητα Ανατολής

Η κοινότητα της Ανατολής το 1928 συμπεριελάμβανε συνολικά 7 χωριά:

• Ανατολή (πρώην Ανατολού)
• Δρυς (πρώην Ερεσελή)
• Καρατζαλή
• Θεοδώρειο (πρώην Τοντόροβο)
• Ουτσελή (ή Ουσεμελή)
• Πηγαδούλια (πρώην Άνω & Κάτω Μαχμουτλή)
• Ψυχρονέρι (πρώην Αλασλή)      

   Όλα αυτά τα χωριά ήταν μέχρι και το 1923 αμιγώς Μουσουλμανικά. Σύμφωνα με την απογραφή του 1913, οι Μουσουλμάνοι αυτής της κοινότητας ανέρχονταν σε 1224 άτομα. Πριν την απογραφή του 1913, ζούσαν περίπου 220 βουλγαρίζοντες στο Τοντόροβο (400 άτομα το 1905), αλλά εγκατέλειψαν το χωριό μαζί με περίπου 20 Μουσουλμάνους στο τέλος των Βαλκανικών Πολέμων.

   Σε κάθε ένα από τα παραπάνω χωριά, όπως και στα υπόλοιπα μουσουλμανικά χωριά της περιοχής (όλα εκτός από το Σιδηροχώρι και το Σταυροδόμι, τα οποία κατοικούνταν αμιγώς από σλαβόφωνο πληθυσμό), υπήρχε τζαμί, για τις ανάγκες των κατοίκων. Οι πηγές είναι πολύ περιορισμένες για τα παραπάνω χωριά. Είμαστε, όμως, σε θέση να γνωρίζουμε ότι σε όλα κατοικούσαν Μουσουλμάνοι. Όπως υπογραμμίζεται στην εισαγωγή, δεν υπάρχουν πληροφορίες γι' αυτά τα χωριά, καθώς οι Βούλγαροι ερευνητές απέφευγαν να τα επισκεφθούν. Βέβαια, ο Βασίλ Κάντσοφ στο βιβλίο του ''Μακεδονία, εθνογραφία και στατιστικά'' παρέχει πληροφορίες για ορισμένα από τα παρακάτω χωριά, που περιορίζονται στον πληθυσμό τους εκείνη τη χρονιά. Παρόλο που σε ορισμένα χωριά της περιοχής του Μπέλες φαίνεται να διογκώνει τους αριθμούς, οι παρακάτω αριθμοί φαίνονται αρκετά αληθινοί και είναι στα ίδια επίπεδα με την επόμενη αξιόπιστη απογραφή, αυτή του ελληνικού κράτους το 1913. Σε αυτήν δεν υπολογίζονται οι πρόσφυγες που προέκυψαν από τους Βαλκανικούς Πολέμους και έτσι μπορεί να δικαιολογηθεί η μικρή διαφορά μεταξύ των αριθμών του Κάντσοφ και αυτής της απογραφής. Μετά τους Βαλκανικούς ακολούθησε ο ''Μεγάλος πόλεμος''. Ακόμη περισσότεροι πρόσφυγες εγκατέλειψαν τα χωριά τους και κατέφυγαν στη Τουρκία. Είναι σίγουρο όμως ότι κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο μέχρι το 1928, οι παραπάνω οικισμοί πέρασαν σε πλήρη παρακμή. Οι εγκαταλελειμένες οικίες των εξαρχικών και μουσουλμάνων προσφύγων σε μεγάλο ποσοστό κατέρρευσαν μέχρι το 1923, και έτσι μόλις μερικές οικογένειες μπόρεσαν και εγκαταστάθηκαν σε καθένα από τα παραπάνω χωριά αντικαθιστώντας τους παλιούς κατοίκους, τη στιγμή που έσφυζαν από ζωή μερικά χρόνια νωρίτερα. Σπάνια χτίστηκαν νέες οικίες από την ΕΑΠ για τους πρόσφυγες σε αυτά τα χωριά, μιας που οι νεοφερμένοι το 1928, θύμιζαν περισσότερο τον πληθυσμό της απογραφής του 1920, παρά του 1913, γεγονός που μπορεί να ερμηνευτεί ως εγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων στα σπίτια των παλιών κατοίκων, που τα είχαν πρόσφατα εγκαταλείψει. Ας ρίξουμε σε αυτό το σημείο μια ματιά στις απογραφές:

1. Ανατολή: 400 κατοίκους (Κάντσοφ, 1900) - 395 (1913) - 270 (1920) - 158 (1928)
2. Δρυς: 195 κατοίκους (Κάντσοφ, 1900) - 175 (1913) - 130 (1920)  - 27 (1928)
3. Καρατζαλή: 176 κατοίκους (1913) - 128 (1920) - 9 (1928)
4. Θεοδώρειο: 480 κατοίκους (Κάντσοφ, 1900) - 400* (Brancoff, 1905) - 176 (1913) - 235 (1920) - 165 (1928)
5. Ουτσελή: 106 κατοίκους (1913) - 148 (1920) - 69 (1928)
6. Πηγαδούλια: 143 κατοίκους (Κάντσοφ,1900) - 137 (1913) - 40 (1920) - 21 (1928)
7. Ψυχρονέρι: 90 κατοίκους (Κάντσοφ, 1900) - 113 (1913) - 41 (1920) - 21 (1928)

*Ο Brancoff κάνει λόγο για 400 εξαρχικούς, πληροφορία που δεν μοιάζει αληθινή μιας που 5 χρόνια νωρίτερα οι εξαρχικοί ήταν μόλις 260. Συχνά συναντώνται λάθη στο βιβλίο του, και τέτοιοι αριθμοί παραπέμπουν συνήθως στον αριθμό όλων των κατοίκων του εκάστοτε χωριού, ανεξαρτήτως φυλετικής ομάδας.

Σύνολο:

- 1570 (υπολογίζονται περίπου λίγο πριν τους Βαλκανικούς)  

- 1224 (μετά τους Βαλκανικούς) 

- 992 (μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, απογραφή του 1920) 

- 470 (το 1928) 

   Όπως φαίνεται από τα παραπάνω στοιχεία, οι συνεχείς πολεμικές αναμετρήσεις προκάλεσαν μια μεγάλη μείωση του πληθυσμού. Οι πρόσφυγες κατά τους Βαλκανικούς πολέμους από τη κοινότητα Ανατολής υπολογίζονται σε περίπου 380, εκ των οποίων οι 250 ήταν από το Τοντόροβο. Άλλοι 230 εγκατέλειψαν τις εστίες τους μέχρι το 1920. Οι εναπομείναντες Μουσουλμάνοι μεταφέρθηκαν στην Τουρκία με τη Σύμβαση της Λωζάνης το 1923.

   Οι συγκεκριμένοι οικισμοί είναι αρκετά απομονωμένοι από τις κεντρικές οδούς. Θα έλεγε κανείς, χαμένοι μέσα στο Δύσωρο όρος (Κρούσια ή Круша, ''αχλάδι σλαβιστί). Συνεπώς, δεν υπήρχε λόγος για τους πρόσφυγες να ζουν εκεί. Το ίδιο το ελληνικό κράτος, σύμφωνα με Φ.Ε.Κ. στις 16/10/1940 κατήργησε τους 5 από τους 7 οικισμούς, οι οποίοι είχαν ερημώσει εκείνη τη περίοδο. Τα δύο χωριά που έμειναν μέχρι σήμερα είναι η Ανατολή και το Θεοδώρειο.

Ακολουθεί μια σύντομη ιστορική αναφορά στα δύο χωριά:

Ανατολού ή Ανατολή

   Το χωριό δεν επισημάνεται από τους Βούλγαρους περιηγητές, καθώς απέφευγαν να επισκεφθούν αυτά τα χωριά. Ωστόσο, το 1900 ο Κάντσοφ το συμπεριλαμβάνει στο βιβλίο του ’’Μακεδονία, Εθνογραφία και στατιστικά’’ με πληθυσμό 400 άτομα. Ο αριθμός ταυτίζεται περίπου με αυτόν της ελληνικής απογραφής του 1913, αν και υπάρχει το ενδεχόμενο να υπήρχαν μερικοί πρόσφυγες μετά τις εχθροπραξίες του βουλγαρικού στρατού στη περιοχή το 1912 και αυτοί να υπολογίζονται σε περίπου 20 άτομα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΑΠ η Ανατολή το 1928 ήταν ένα αμιγώς προσφυγικό χωριό. Από το όνομα, αλλά και από το γεγονός ότι δεν έμεινε κανένας γηγενής πίσω γίνεται αντιληπτό ότι κατοικούνταν από Μουσουλμάνους. Δεδομένου ότι η απογραφή του 1928 θέλει το χωριό με 158 κατοίκους, υπολογίζουμε ότι κάπου εκεί ήταν τα όρια του χωριού. Από αυτούς, η ΕΑΠ τοποθέτησε μόλις 31 οικογένειες με 108 άτομα με καταγωγή από τον Πόντο, και οι υπόλοιποι 50 εγκαταστάθηκαν οικοιωθελώς εκεί. Η μικρή αλλαγή στο όνομα του χωριού έγινε το 1927.

Τοντόροβο ή Θεοδώρειο

   Μια αξιόπιστη απογραφή του Τοντόροβο υπάρχει στο βιβλίο ''Εθνογραφία στα βιλαέτια Αδριανουπόλεως, Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης'' έχοντας εγγεγραμένα για το έτος 1873 συνολικά 40 νοικοκυριά, περίπου 200 άτομα. Όπως, όμως, γίνεται κατανοητό από τις πληροφορίες του Κάντσοφ για το χωριό το 1900, αυτό είχε 480 κατοίκους, αριθμός που διαφέρει ελάχιστα από τον πραγματικό. Ο Brancoff το 1905 επιβεβαιώνει την ύπαρξη 400 κατοίκων, τους οποίους ωστόσο κάνει το λάθος να υπολογίσει ως Βούλγαρους, όπως συνέβη με πολλά άλλα χωριά. Το καιρό του Α' Βαλκανικού Πολέμου, 3 άτομα κατατάχθηκαν ως εθελοντές στην Μακεδονο-Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση. Βέβαια, δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία για τους Βούλγαρους του χωριού από ελληνικές πηγές, ούτε όσον αφορά τις αιτήσεις της εθελούσιας μετανάστευσης στη Βουλγαρία, ούτε τυχόν πρόσφυγες μετά τους Βαλκανικούς. Ωστόσο, από τον αριθμό των 400, φτάνουμε στον αριθμό των 176 με την απογραφή του 1913. Είναι προφανές ότι περίπου 250 άτομα μετανάστευσαν από τις ταραχές που προέκυψαν, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν Βούλγαροι. Για κάποιο άγνωστο λόγο, ενώ οι κάτοικοι των υπόλοιπων χωριών μειώθηκαν μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, το Τοντόροβο αύξησε τους κατοίκους του με φυσικούς για το χωριό ρυθμούς, και μπορεί να υποστηριχθεί ότι τουλάχιστον 30 άτομα από τους γύρω απομονωμένους οικισμούς μετοίκησαν σε αυτό. Το 1928 ήρθαν 39 προσφυγικές οικογένειες από τον Πόντο με 133 άτομα. Μέχρι το 1928 έφτασαν άλλοι 32 περιπλανόμενοι πρόσφυγες μετατρέποντας το χωριό σε αμιγώς προσφυγικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ τα υπόλοιπα χωριά, άλλαξαν τα ονόματά τους σε ελληνικά μέσα στη δεκαετία του 1920, το Τοντόροβο μετονομάστηκε σε Θεοδώρειο μόλις το 1955.